25 jaar Midas Dekkers

Sinds april 1980 schrijft Midas Dekkers column’s.Hij is er zo ongeveer Nederlands bekendste bioloog mee geworden en is nog steeds een man met een missie !

Hij is mijn grote held,
ik hoop dat hij nog heel lang zijn pennevruchten met ons wil delen.

________

De proefduif

Voor mannen in blijde verwachting moet je vroeg in het voorjaar zijn.
Dan hangen ze hun vogelnestkasten op
en verheugen zich al op het prille piepen.

Braaf.

Toch werpen ze zo een vraag op:
waar woonden al die ongeluksvogels voordat er vogelhuisjes waren ?
In een holle boom.

Maar de holle bomen zijn op.
Lang voordat ze hol kunnen worden,
komen mannen ze kappen om er vogelhuisjes van te timmeren.
Vogels die nog in de openlucht kamperen zie je haast niet meer.
Dankzij mezenkasten, mussenpannen, kippenhokken, spreeuwenpotten, kanariekooitjes, duiventillen en hele dorpen voor de ooievaars, hebben de meeste vogels een dak boven hun hoofd.
Het raarste van de meeste vogelonderkomens is de skinnerbox.
Deze hokken vind je overal ter wereld in psychologische laboratoria.
Behalve een vogel zit er een knop in.
De Amerikaanse uitvinder, psycholoog Skinner, deed het met duiven.
Drukte de duif op de knop dan kreeg hij wat voer.
Had de duif eenmaal door dat hij voor het drukken werd beloond dan kon je allerlei proefjes met hem doen:
dat hij alleen mocht drukken bij blauw licht, of juist rood, of uit meer knoppen kon kiezen of reeds vijf minuten had te wachten of eerst de horlepiep moest dansen.
Het leerzaamst was opmerkelijk genoeg de proef zonder knop.
Of een duif ergens op drukte of niet, hij kreeg toch elke vijftien seconden iets te eten.
In plaats van blij werden de duiven gek.
‘De een draaide voordurend om zijn eigen as, de ander strekte steeds zijn linkervleugel en rechterpoot, een derde rekte zijn nek zo hoog hij kon, een vierde maakte vreemde buigingen in een hoek van de kooi en weer een ander sprong op een bepaalde plaats in de rondte’.

De oorzaak lag bij nader inzien voor de hand.
Zoals andere duiven de beloning met het indrukken van een knop associeerden, brachten de duiven zonder knop het krijgen van eten in verband met de handeling die ze toevallig als laatste hadden verricht.
Die herhaalden ze dus.

Bij het gevolg werd een oorzaak gezocht; voor alles moet immers een reden zijn !
In mensentaal heet zoiets bijgeloof.

Heb je vlak voor een ramp een zwarte kat gezien, dan is die kat oorzaak;
heb je vlak voor een wonderlijke genezing een homeopatisch middel gebruikt,
tot god gebeden of een heks bezocht, dan kun je dat ook bij een volgende ziekte het best maar weer doen.
Een hok, een knop en een duif is alles wat je nodig hebt om kwakzalverij en godsdienst te doorgronden.
Later bleek je ook met een rat of een vis te kunnen skinnerboxen.
De rat beloonde je met kittekat, een stekelbaarsmannetje was al tevreden als hij een bloot vrouwtje te zien kreeg.
Maar het best gaat het met een mens.
Die kan gewoon niet van de knopjes afblijven.
Loop maar eens op een mooie voorjaarsavond langs de mensenhuisjes van de stad.
Raam na raam na raam zie je ze in hun skinnerboxen zitten, de knopjes van de afstandbediening binnen handbereik.
Steeds weer drukken ze erop en worden beloond met nieuwe televisiebeelden.
De resultaten van dit nationale skinneronderzoek worden dagelijks bekend gemaakt onder de noemer kijkcijfers.

We zijn braaf.
Maar ook een beetje ongerust.
Wie heeft ons zo als proefkonijn geprogrammeerd?
De programmamakers of hun bazen?
Zijn we konijnen in dienst van een mol ?
Leeft die skinner eigenlijk nog ?

_____

tekst natuurlijk door: Midas Dekkers